ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ :-
Earning per Share (ਕਮਾਈ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ) ਅਨੁਪਾਤ (Ratio) ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਮ ਨਿਵੇਸ਼ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਹੈ! ਇਸਨੂੰ EPS Ratio ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਨੁਪਾਤ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਉਸੇ ਉਦਯੋਗ ਜਾਂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿੰਨੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਨਿਯਮ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਕੰਪਨੀ ਦਾ EPS ਉੱਚਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ EPS ਘੱਟ ਹੈ।
ਇਸਦੀ ਗਣਨਾ (calculation) ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ?
ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਕਮਾਈ (EPS) ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਿਸੇ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ (Net Profit) ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਾਂਝੇ ਸਟਾਕ ਦੇ ਬਕਾਇਆ ਸ਼ੇਅਰਾਂ (Outstanding Shares) ਦੁਆਰਾ ਵੰਡ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਦਾ EPS ਜਿੰਨਾ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਓਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
Earning per Share = Net Profit – Dividends / Shares outstanding
Note: ਕੁਝ ਕੰਪਨੀਆਂ Net Profit ਨੂੰ Profit ਜਾਂ Earnings ਵਜੋਂ ਲਿਖਦੀਆਂ ਹਨ|
ਉਦਾਹਰਣ :-
ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੰਪਨੀ A ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਲਾਭ (net profit) 4 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੇਅਰ ਬਕਾਇਆ (Shares Outstanding) 300,000 ਹਨ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਕਮਾਈ (EPS) ਦੀ ਗਣਨਾ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ:
EPS = 4,000,000 / 300,000 => $13.33
ਹੁਣ ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਕੰਪਨੀ B ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੰਪਨੀ ਹੈ ਜੋ 50 ਮਿਲੀਅਨ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਮੁਨਾਫਾ (net profit) ਕਮਾਉਂਦੀ ਹੈ, 2 ਮਿਲੀਅਨ ਲਾਭਅੰਸ਼ (dividends) ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 6 ਮਿਲੀਅਨ ਸ਼ੇਅਰ ਬਕਾਇਆ (Shares Outstanding) ਹੈ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਕਮਾਈ (EPS) ਦੀ ਗਣਨਾ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ:
EPS = 50,000,000 – 2,000,000 / 6,000,000 => $8.00
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਕੰਪਨੀ B ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੈ (more net profit compared to company A), ਪਰ ਕੰਪਨੀ A ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜਿਆਦਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ ਕਿਉਂ ਕਿ ਇਸਦੀ EPS ਜਿਆਦਾ ਹੈ| ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ $1000 ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਕੰਪਨੀ A ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਵੇਗਾ।
EPS ‘ਤੇ Net Profit ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ:
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕੰਪਨੀ ਦਾ Net Profit ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ EPS ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇਕਰ ਸ਼ੁੱਧ ਲਾਭ (Net Profit) ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ EPS ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
EPS ‘ਤੇ Shares Outstanding ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ:
ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਮੁਨਾਫਾ (net profit) ਬਰਾਬਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸ਼ੇਅਰ ਬਕਾਇਆ (Shares Outstanding) ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਸ਼ੇਅਰ ਬਕਾਇਆ ਵਧਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ EPS ਘਟਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਕੰਪਨੀ ਬਕਾਇਆ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ EPS ਵਧੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ੇਅਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੈਂ ਇਹੋ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਇਕੱਲੀ EPS Ratio ਦੇ ਅਧਾਰਤ ਇਹ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ (ਲਾਭਦਾਇਕ) ਹੈ, ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਕਈ Ratios ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ EPS ਦੇ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ|